Bilimsel araştırma döngüsü aslında hayata geçirdiğimiz projelerin ana çatısını oluşturmaktadır. Proje bir sorunu belli bir zaman ve bütçe dahilinde ele alıp bu soruna ilişkin yapılması planlanan ve bunu bilimsel bir formatta yazmak ve sunmak ile tamamlanan bir süreç olarak belirtmiştik. Projelerin çoğunda istenen araştırma, sorgulama, tahmin etme ve tahminlere ilişkin deney tasarlayıp bu deneylerden elde edilen verileri düzenleyip yine istenen formatta sunmak veya yazmak diyebiliriz. Bu formata ilişkin açıklamaları aşağıdaki sekmede bulabilirsiniz
Bilimsel Araştırma Döngüsü
Problemi Belirle: Bilimsel araştırma merak ve merak ışığında ortaya konulan sorular ile başladığını ve bilimin, felsefenin, teknolojinin ve icatların temelinde soru sormak olduğunu daha önceki yazılarımızda ifade etmiştik. Problem belirleme aşamadı bir projeye başlamanın belkide en zor aşamasıdır diyebiliriz. Problemi veya konu alanını belirlemek bilimsel araştırma sürenin en temel basamağıdır. Konu seçiminde size en önemli tavsiyem öncelikle konu alanında yapılmış önceki çalışmaları incelemeniz olacaktır. İnceleme süreci hem size ilham verecek hem de alan ile ilgili eksikleri belirlemede yardımcı olacaktır. Eksikleri gidermek projenizin özgün değeri için bir artıdır unutmayın! Bir problemi belirlediyseniz sayfamdaki ” Hadi Proje Fikri Bulalım kısmını ziyaret etmenizi öneririm.
Öncelikle bir problemi belirledikten sonra o problemi anlamamız, tanımlamamız ve parçalarına ayırmamız gerekmektedir. Bu kısmı hallettiğimiz zaman bu problemi nasıl çözeceğimizi, çözüm için hangi araştırmalara ihtiyaç duyacağımızı saha iyi kestirebiliriz. Problemi araştırmak iyi bir hipotez kurmak için de son derece önemlidir. Varsayımlarınızın çok olması sizi problemi araştırma sürecinde daha güçlü kılacaktır. Problemi Belirledikten sonra amacınızı ortaya koyduysanız ve alt amaçlar veya hedefleri de belirlediyseniz artık araştırma yapmak için hazırsınız demektir. Proje fikirlerinizi araştırırken anahtar kelimelerden yola çıkmak, ana konu alanını e alt konu alanlarını belirlemek daha fazla literatüre erişmemize olanak sağlayacaktır. Araştırma sürecinde kaynakaları doğru taramak gerekir, .problemin başlığını google amcaya yazıp aramak en çok yapılan hatalardandır. Bu konuda size tavsiyem konu alanı ve alt konu alanalrına ilişkin anahtar kavramları bilimsel makalelerdeki metin içerisinde sabırla aramamızdır. Literatür taraması için aşağıdaki platformları kullanmanızı şiddetle tavsiye ederim
Hipotezler, yaptığınız gözlem ve deneyler ile kontrol edip test edebileceğiniz ön görülerdir. Araştırma sorusu üzerinden verebileceğiniz muhtelif cevaplar sizin hipoteziniz olacaktır. Hipotez cümleleri kurulurken soru cümleleri kullanmak en sık yapılan hatalardan biridir. Hipotez cümleleri fikir ortaya koymalıdır. Hipotez cümleleri, olumlu olabildiği gibi olumsuz cümleler de olabilir. Bu konuda daha fazla bilgi almak için lütfen bu sekmeyi ziyaret ediniz
Deney Tasarımına geçtiyseniz artık bu işin büyük bir bölümünü halletmişsiniz demektir. Belirlediğin bir sorunu araştırıp hipotezlerini kurduysan artık deney tasarımı işlemleri hakkında konuşmamızın zamanı gelmiştir. Öncelikle Deneysel süreçlere bir göz atalım. Deneysel sürece başlarken ilk değişkenleri belirlemek olmalı, son zamanlarda ulusal sınavlarda değişkenleri belirleme becerisine yönelik çok soru çıkmaktadır. Bunu da yeri gelmişken hatırlatmak istedim.
Değişken en az iki değer alabilen bir olgudur dersek sanırım tanımlamada hata yapmış olmayız. Değişkenler aldıkları değerlere göre ve kontrol şekillerine göre farklı isimlendirilir.
Aldıkları Değere Göre
- Süreli Değişken
- Süresiz Değişken
Süreli değişkenler yaş, maaş, boy gibi belli sürede değişen değişkenlerdir. Süresiz değişkenler ise cinsiyet, eğitim durumu, din tercihi gibi sürekli değişmeyen değişkenler olarak ele alınabilir
Kontrol Şekillerine Göre
- Bağımlı Değişken
- Bağımsız Değişken
- Kontrol Değişken
Bağımlı değişken; üzerinde en çok merak edilen değişkendir, bütün araştırma bu değişken üzerinedir. Başka değişkenlerin etkilediği değişken olarak da tanımlayabiliriz.
Bağımsız Değişken; Bağımsız değişken üzerinde etkisi olduğunu düşündüğümüz değişkendir. Bu değişken direk bağımlı değişkene etki eder ve bu yönde deneysel süreçte ele alınır.
Kontrol değişken ise; yapılacak olan bütün kontrollü deneylerde aynı, sabit tutulan değişkenlerdir.
Veriler analiz edilirken araştırma sorumuz hep kafamızın bir köşesinde olmalı. Bu veri Benim hangi araştırma sorumun cevabını güçlendirir, hangi hipotezimin kabul veya red edilmesi için bir veri sunar gibi soruları sürekli olarak sormamız gerekir. Verilerin analizi araştırmanın türüne göre değişkenlik gösterebilir. Genel olarak veri analizleri nicel ve nitel veri analizleri olarak ele alınabilir.
Nicel Veri Analizi : Belirlenen herhangi bir özelliğin sayısal olarak ifade edilmesi şeklinde tanımlayabiliriz. Testler, anketler veya ölçeklerden elde edilen veriler bu gruba girmektedir.
Nitel Veri Analizleri : Daha çok gözlem ve görüşme gibi veri toplama yöntemleri ile elde edilen verilerdir. Burada veriler kategorilere veya temalara ayrılabilir.
Bilimsel araştırmada elde ettiğimiz veriler gerek nitel olsun gerekse nicel olsun okuyucunun anlayacağı bir dile veya şemaya dönüştürülmesi gerekir. Yaptığınız çalışmanın amacına ve araştırma sorusuna dair elde ettiğiniz verileri en açık ve anlaşılır bir biçimde tablolar ve grafikler ile destekleyebilirsiniz. Son yıllarda infografik ürünler son derece sık kullanılmakta ve araştırmanıza şık bir görünüm katmaktadır.
Bilimsel araştırma tamamlandıktan sonra çalışmanın gerekli birimlere veya hakeme ya da jüriye sunulması için rapor haline getirilmesi gerekmektedir. Raporlaştırma sürecinde her bir bölüme dair dikkat edilmesi gereken noktalar vardır. Genellikle raporlar Ön bölüm Ana metin Bölümü ve Son bölüm olarak yazılmaktadır. Ön bölüm(başlık, içindekileri listeler) son yıllarda TÜBİTAK lise ve ortaokul proje raporlarında içindekiler kısmını istememektedir. Ana metin bölümü ise giriş, yöntemi bulgular, tartışma sonuç ve kaynakça bölümleri yer alabilir. Son bölümde ise katkıda bulunanalar, ek belgeler, ek dosyalar şeklinde belirtilebilir.
Özetle; Bilimsel anlamda bir çalışmada mevcut bilgiler sistematik bir şekilde bir araya getirilir. Bu bilgiler ve veriler analiz edilir, yorumlanır ve tüm bu yapılanlar bir sonuca ulaştırır. Ulaşılan sonuçların daha geniş kesimlere aktarılması için raporlaştırılması gerekmektedir. Bilimsel araştırma döngüsü dediğimiz bu sürecin her bir aşaması araştırma, inceleme ve tasarım projeleri için son derece önemlidir.